ҚР Әділет министрлігі тұрақты түрде негізгі функцияларды цифрландыру және автоматтандыру бойынша шаралар қабылдап жатыр. Осы мақсатта Digital Justice – Цифрлық әділет жобалар портфелі іске асырылуда. Бұл туралы ҚР Президенті жанындағы Орталық коммуникациялар қызметінде «Әділет министрлігінің жаңа цифрлық жобалары» тақырыбында өткен баспасөз конференциясында ҚР әділет вице-министрі Бекболат Молдабеков хабарлады.

Сонымен қатар әділет вице-министрі Министрліктің жаңа цифрлық жобаларына тоқталып өтті.

Бірінші жоба – Жылжымайтын мүлік объектілері бойынша нотариаттық мәмілелерді онлайн жасау. 

«Енді қазақстандықтар тұрғын үйді халыққа қызмет көрсету орталығына және нотариусқа барып жүгіну қажеттілігінсіз онлайн-режимде сатып алып, сата алады. Мәміленің қорытындысы 8 сағаттан аспайды, ал тіркеу – небәрі 10 минутты құрайды», — деді әділет вице-министрі Бекболат Молдабеков. 

Әділет министрлігі Freedom банкпен бірлесіп Жылжымайтын мүлікті онлайн қайта тіркеу бойынша пилоттық жобаны іске қосты. Жылжымайтын мүлік объектісінің орналасқан жеріне қарамастан құқықтарды мемлекеттік тіркеуге құжаттарды тапсыру мүмкіндігі пайда болды.

Мәміле процесі биометриялық аутентификация арқылы сатушы мен сатып алушының жеке басын бейне сәйкестендіруден басталады. Егер сатушы некеде болса, онда жұбайы да осы процедурадан өтуі керек. Әрі қарай, мәмілеге қатысушылар нотариустармен бейнеқоңырау тағайындайды, онда нотариус қатысушылардың жеке басына және мәміленің түпнұсқалығына көз жеткізеді. Сатып алу-сату шартына электрондық-цифрлық қолтаңба қойылады. Интернеттегі кез-келген сатып алу-сату мәмілесін әрқашан сатып алушы бастайды. 

Сондай-ақ вице-министрдің айтуынша, қатысушыларға Freedom банк клиенттері болудың қажеті жоқ, мұны кез келген адам жасай алады. Ең бастысы – Қазақстан азаматы болу және электрондық-цифрлық қолтаңбаға ие болу керек. 

Сонымен қатар жылжымайтын мүлікке құқықтар 2015 жылдан бастап электрондық форматта ресімделуі тиіс.

Айта кететін жайт, алғашқы кезеңде сатып алынатын тұрғын үйдің ең жоғары құны 50 млн теңгені құрайды және пилоттық жоба Астана, Алматы қалаларында іске асырылуда. Кейін осы сервиске Қазақстанның басқа да өңірлерін қосу және тұрғын үйдің құнын одан әрі жоғарлату бойынша жұмыстарды жүргізу жоспарлануда. 

 

Нотариаттық қызмет бойынша «Цифрлық нотариат» жобасы 

ҚР әділет вице-министрі Бекболат Молдабековтің айтуынша, 2023 жылдың сәуір айынан бастап сенімхаттар, кеңестер мен ерлі-зайыптылардың келісімі сияқты бірқатар нотариаттық қызметтер онлайн форматқа көшірілді. 

Енді азаматтардың бұл қызметтерді нотариусқа бармай-ақ бейнеқоңырау арқылы онлайн түрде алуға мүмкіндіктері бар. Барлық жинақталған құжаттарды «Цифрлық құжаттар» сервисінде көруге болады. 

«Клиентті сәйкестендіруді биометрия құралын қолдану арқылы іске асырдық. Бұл сыртқы бейнелері ұқсас адамдарды сәйкестендіруде жіберілетін қателіктерді болдырмауға мүмкіндік береді. Ақпараттық қауіпсіздік мақсатында клиент СМС-код пен ЭЦҚ түрінде қосымша екі кезеңдік аутентификациядан өтеді», — деді Бекболат Молдабеков. 

Жоба іске қосылған сәттен бастап 74 мыңнан астам цифрлық сенімхат және ерлі-зайыптылардың 20 мыңға жуық келісімі ресімделді. 

Сонымен қатар адвокаттық, нотариаттық, сот-сараптамалық қызметпен, жеке сот орындаушысы мен патенттік сенім білдірілген өкілдің қызметімен айналысу құқығына «аттестаттау реинжинирингі» бойынша жоба табысты іске асырылуда.

Бұл жобада ауызша комиссиялық әңгімелесу ситуациялық кейстермен ауыстырылды, деді әділет вице-министрі. 

«Осылайша, бүгінгі күні аттестаттау рәсімінің қолжетімділігі мен ашықтығы қамтамасыз етілді және мемлекеттік қызмет көрсету мерзімдері қысқартылды. Аттестаттау реинжинирингі жобасы өткен жылдың мамыр айында Астана, Шымкент қалаларында және Түркістан облысында іске қосылды. Өткен жылдың желтоқсан айынан бастап жоба бүкіл республика бойынша таратылды», — деді ол.

Бүгінгі таңда 4036 үміткер аттестаттауға жіберілді, оның ішінде 1105 үміткер оң аттестатталды.

 

Атқарушылық іс жүргізуді цифрландыру жобалары туралы

«Атқарушылық іс жүргізу органдарының» автоматтандырылған ақпараттық жүйесінде бірқатар пысықтаулар жүргізілді. ІІМ-мен бірлесіп, автокөлік құралдарына тыйым салу сервисі аяқталып, іске қосылды және Жеке сот орындаушысы мен ІІМ жұмсайтын уақыт пен ресурстар айтарлықтай қысқартылды. 

Орталық депозитариймен борышкерлердің бағалы қағаздарына ауыртпалық салу жөніндегі сервис іске асырылды. Борышкерден жедел төлеу және қамтамасыз ету шараларын алу сервистеріне қосымша 2 банк қосылды. 

Министрліктің ведомстволық бақылауы және өңірлік палаталар тарапынан бақылау үшін талдау құралы әзірленді. Соның нәтижесінде қажетті статистикалық көрсеткіштерді алуға болады, бұған дейін айтарлықтай уақыт жұмсалған. Азаматтарға ыңғайлы болуы үшін «Атқарушылық іс жүргізу органдарының» ААЖ (IOS және Android) мобильді қосымшасы әзірленді, онда борышкерлер тізілімі бойынша ақпарат алуға, шығуға тыйым салудың бар-жоғын тексеруге, Жеке сот орындаушыларының байланыс нөмірлерін іздеуге және шығарылған қаулылардың заңдылығын тексеруге болады. 

Сондай-ақ Бекболат Молдабековтың айтуынша, «Smart Data Ukimet» платформасында үлкен деректермен жұмыс шеңберінде жалақыны төмендетуді анықтау бойынша талдамалық кейс іске асырылды. Аналитикалық жағдайдың мүмкіндіктері алимент төлеуден жалтару мақсатында борышкерлердің жалақыны төмендету фактілерін талдауға және анықтауға мүмкіндік береді. Мұндай құралдар істердің осы санаты бойынша берешекті өндіріп алуды арттыруға мүмкіндік береді.

Тағы да айта кететін жайт, осы жылдың басында сот орындаушысының қатысуынсыз атқарушылық іс жүргізуді автоматты түрде қозғау бойынша «роботты енгізу» жобасы іске қосылды.

Тараз қаласында әкімшілік айыппұлдар бойынша 10 АЕК-ке дейін жеңілдетілген өндіріс бойынша жоба енгізілді, мұндай өндіріс қозғалған кезде борышкерлерге оның eGov mobile, Kaspi қосымшасына, сондай-ақ 1414 нөмірінен СМС-ке тиісті хабарлама жіберіледі. 

«Осы жобаны енгізудің оңды әсері – Жеке сот орындаушыларының қызметіне ақы төлеу бойынша азаматтарға қаржылық жүктемені азайту, қағазбастылықтан толық бас тарту, адами факторды алып тастау», — деді Бекболат Молдабеков.

Қазіргі уақытта роботпен 4 321 атқарушылық өндіріс қозғалды, 6 233 400 теңге сомасына 226 өндіріс төленді. Жақын арада бұл пилоттық жобаны бүкіл республика бойынша тарату жоспарлануда.

 

Азаматтарға «Е-заң көмегі» жүйесі арқылы іске асырылатын заң көмегін көрсету бойынша процестерді автоматтандыруға айтарлықтай мән берілуде

Бұл жүйе адвокаттық қызметті және заң кеңесшілерінің қызметін автоматтандыруға арналған.

«Біз «Е-заң көмегі» мобильдік қосымшасы арқылы кеңес беру қызметін онлайн режимде қамтамасыз етуді іске асырдық (онлайн құқықтық консультация беру, қоңырау шалу бойынша консультация беру, консультация беру уақытын белгілеу, азаматтардың жеңілдетілген санатына жататын түпнұсқалығын тексеру). Жақсартылған интерфейсі бар IOS және Android жүйелеріне арналған жаңа мобильді қосымша платформасы әзірленді», — деді әділет вице-министрі.

Сондай-ақ Министрлік биыл құқықтық сауаттылықты арттыру және құқықтық кеңес алудың қолжетімділігін арттыру мақсатында «Е-заң көмегі» мобильдік қосымшасында жасанды интеллектпен чат-ботты енгізуді жоспарлап отыр. Бұл азаматтарға 24/7 режимінде өздерін қызықтыратын құқықтық сұрақтарға жауап алуға мүмкіндік береді.

Бұған қоса, неғұрлым егжей-тегжейлі түсіндіру қажет болған жағдайда құқықтық ақпараттық қызмет операторымен кеңесу немесе мемлекет кепілдік берген заң көмегі шеңберінде білікті заң көмегін алу үшін бейнеқоңырау қолжетімді болады. 

 

«Заңды тұлғалардың цифрлық сенімхаттары» жобасы биыл іске асады

Әділет министрлігі «Ұлттық ақпараттық технологиялар» АҚ-мен бірлесіп eGov Mobile Business қосымшасында заңды тұлғалар үшін онлайн сенімхаттар жобасын іске асыру бойынша жұмысты жүргізуде, деді вице-министр.

Енді заңды тұлғалардың басшыларына өз қызметкерлеріне сенімхаттарды онлайн түрде беруге мүмкіндіктер туды. Соның нәтижесінде мұндай сенімхаттар талап етілген жерде көрсету үшін «Цифрлық сенімхаттар» сервисінде қолжетімді болады. Ол үшін заңды тұлғаның басшысы “Заңды тұлғалардың сенімхаттары” бөлімінде “eGov Mobile Bussiness” мобильдік қосымшасында авторизациядан өтуі және сенімхат формасының қажетті жолдарын толтыруы қажет (өкілдікті беретін сенімді тұлғаның ЖСН-і, заңды тұлғаның БСН-і, сенімхаттың мерзімі). Электрондық-цифрлық қолтаңба қойылғаннан кейін сенімхат “Цифрлық құжаттар” сервисінде көрінеді және заңды тұлғаның басшысы мен сенімді тұлғаға қолжетімді болады. 

 

Өткен жылдың наурыз айынан бастап «Үй басқармасы» қосымшасы арқылы мүлік иелері бірлестіктерінің (МИБ) қызметін цифрландыру жобасы іске қосылды

МИБ құру шеңберінде электрондық дауыс беру қамтамасыз етілді. Процесс барысында барлық оқиғалар тиісті түрде тіркеледі және хаттама автоматты түрде электронды түрде жасалады.

Сондай-ақ дауыс беру хаттамаларында қол қоюды бұрмалауға қатысты алаяқтық әрекеттерге жол бермейтін МИБ басқарушысын ауыстыру сервисі іске қосылды. 

Бүгінгі таңда қосымша арқылы 65 МИБ тіркелді, басшының 23 ауысымы жүзеге асырылды, 211 үй жұмылдырылды.

Сонымен қатар «Е-заңнама» ақпараттық жүйесінің заң шығару процесінің модулін өнеркәсіптік пайдалануға енгізу бойынша жұмыс жүргізілді. Бұл жоба бірыңғай жүйеде заң шығарудың барлық процестерін біріктіру үшін құрылды.

«Е-заңнама модулінде заң жобаларын әзірлеу, келісу және оларды мемлекеттік органдардың, нысаналы топтардың, “Атамекен” ҰКП-ның, аккредиттелген ұйымдардың, сараптамалық және қоғамдық кеңестердің, Үкімет Аппараты мен Президент Әкімшілігінің қарауы, Парламент Палаталарының қарауы функциялары іске асырылды», — деді әділет вице-министрі Бекболат Молдабеков.

Қазіргі уақытта заң шығару саласында жасанды интеллектіні әзірлеу бойынша жұмыстар жүргізілуде. Жасанды интеллектінің мақсаты – құқықтық қайшылықтар анықталған кезде, сондай-ақ НҚА өзгерген кезде ұқсас нормаларға түзетулер енгізу қажеттілігі туралы НҚА әзірлеушілерінің ұсынымдарын қалыптастыру. 

 

Сот сараптамасын цифрландыру шеңберінде «Е-сараптама» жобасы іске асырылуда

Сот сараптамасын цифрландыру уақыт және қаржы шығындарын үнемдеуге мүмкіндік береді, тергеп-тексеру мерзімдерін қысқартуға және санкция алуға, сараптама тағайындауға және сарапшылардың қорытындысын алуға ықпал етеді, процестердің айқын жүргізілуін қамтамасыз етеді.

Сот ісін жүргізудің «қағаз» форматы шеңберінде е-сараптамаларды тағайындау және көшпелі тергеу әрекеттері шеңберінде қағаз түріндегі қаулылар бойынша электрондық қорытындылар алу функционалы іске асырылды.

Осылайша, Министрлік барлық өмірлік жағдайларда қылмыстық сот ісін жүргізуде электрондық өзара іс-қимыл жасау мүмкіндіктерін қамтамасыз етті.

«Жалпы, жүргізіліп жатқан жұмыс қаржылық және уақыт шығындарын үнемдей отырып, жаңа цифрлық уақыт жағдайында адамдардың өмір сүру сапасын арттыруға бағытталған», — деп әділет вице-министрі Бекболат Молдабеков сөзін түйіндеді.